مجموعه‌ي حاضر به مناسبت كنگره‌ي "گوسان پارسي" و با هدف بررسي مضامين فرم و كاركرد نقل در نواحي ايران، نيز ريشه‌يابي علل اجتماعي پيدايش خنياگران قديم ايران، نگاشته شده است. گفتني است گوسان‌ها از اولين راويان و عهده‌داران بخشي از فرهنگ و هنر شفاهي در فلات ايران بوده‌اند. در اين زمينه به ويژه بايد از تسلط آنان بر موسيقي و هنر خنياگري تأكيد ورزيد. در عين حال مي‌توان متصور شد كه آگاهي از اندوخته‌ها و يافته‌هاي تاريخ اجتماعي و برخي جنبه‌هاي هستي‌شناختي، ديني ـ مذهبي و حكمي نيز در حوزه‌ي دانش گوسان‌ها قرار داشته است. در خصوص چگونگي پيدايش گوسان‌ها در كتاب، تصريح گرديده: "جوامع ابتدايي انساني بسيار پيشتر از دوراني كه به اختراع بزرگ خط و كتابت توفيق يابند، راه‌هايي را براي تثبيت و انتقال فعاليت‌هاي اجتماعي و ذهني خود جست‌وجو كردند. چگونگي پيدا كردن روش‌هايي كه بتواند به حفظ و بقاي تجارت گذشته منجر شود، خود به خود به بروز انديشه و مبارزه‌اي جديد، منجر شد. به غير از پيدا شدن چارچوب‌هاي عرفي جهت تضمين و حفظ تجارب گذشته، متعاقبا راه‌كارهاي شفاهي متفاوتي براي بقاي اين باورها پديدار شد كه شعر، موسيقي، رقص، حركات موزون و نمايش، برجسته‌ترين اين اشكال است. پر واضح است استفاده از اين گونه روش‌ها از يك سو به خاطر آميختگي با عالي‌ترين احساسات روحي و ذوقي بشر و از سوي ديگر به دليل شرايط سهل و ارزان و هم‌چنين آسان بودن گسترش و فراگيري به عنوان اصلي‌ترين اشكال انتقال فرهنگ برگزيده شد. از همين رو بعدها با پيدايش و اختراع خط نيز بسياري از سنن فرهنگي از راه اين گونه هنرها ادامه يافت". از جمله مضامين نقالي كه در كتاب از آن‌ها ياد شده عبارت‌اند از: "نقلهاي ديني ـ مذهبي"، "پهلواني"، "نقلهاي تاريخي، اسطوره‌اي و حماسي" و "نقلهاي غنايي" فرم اجرايي نقل‌ها نيز در نواحي ايران در چهار بخش به اين شرح قابل تفكيك هستند: نقل كلامي يا روايتي (منثور)، نقل منظوم، نقل موسيقيايي، و نقل تلفيقي.