كتاب حاضر پژوهشي است در باب زندگي و عقايد «ابومسلم محمد بن بحر اصفهاني» (ت 322 ق)، مفسر برجستة معتزلي، به همراه بخش‌هايي از تفسير «جامع‌التاويل لمحكم التنزيل» وي كه بر اساس عقايد اعتزالي نگارش يافته است. اصل اين تفسير كه به گزارش اصحاب تراجم در 14 يا 20 مجلد بوده و كهن‌ترين تفسير اعتزالي به شمار مي‌رود، اكنون در دسترس نيست و تنها بخش‌هايي از آن در لابه‌لاي تفاسيري چون مجمع البيان طبرسي و مفاتيح الغيب امام فخر رازي و بخش عمدة آن در نسخه‌هاي خطي تفسير التهذيب حاكم جشمي و نيز در برخي كتب اصولي به چشم مي‌خورد. ابومسلم علاوه بر تفسير قرآن، در سرودن شعر نيز تبحر داشته و در دورة حكومت عباسي به مناصب مهم سياسي و امور ديواني نايل گرديده است. در كتاب همچنين نسخه‌هاي خطي و عكسي در دسترس كه براي تدوين اين مجموعه استفاده گرديده معرفي شده است.