از نظر معرفت‌شناسي عرفاني اسلام، معرفت شهودي، تنها معرفت صائب و صادق است، و معرفت شهودي نيز، به حصول حسب و حضور عشق در وجود آدمي فراچنگ مي‌آيد. مجموعه‌ي حاضر از دوازده مقاله تشكيل شده است. نخستين مقاله كه "مباني مدارا" نام دارد، از رهگذر بررسي اجمالي معرفت‌شناسي، جهان‌شناسي، انسان‌شناسي عرفاني ـ اسلامي و نسبت دين و حب، به تببين مبادي و مباني مدارات از منظر اسلام اختصاص يافته است. "خشونت و مدارا"، نتيجه‌ي يك سخنراني علمي است كه در آن پس از اشاره به آسيب‌زدگي ادبيات اجتماعي ايران معاصر، و مفهوم‌شناسي خشونت و مدارات با شرح مصداق خشونت و مدارا، به موارد حسن و قبح هريك اشاره گرديده است. در مقاله‌ي آزادي به تعريف آزادي، منشا آزادي، مباني آزادي، مرزهاي آن، و نسبت آزادي با ارزش‌هاي ديگر و در مقاله‌ي چهارم با عنوان "دين و دموكراسي" به تببين تلائم وحي وراي و عقل در تدبير حيات آدمي پرداخته شده است. مقاله‌ي پنجم به مفهوم‌شناسي اجتهادگرايي ديني و قرائت‌پذيري دين و مقايسه‌ي آن اختصاص دارد. "موانع نوانديشي ديني" مبحث ششم كتاب و اصلاحات علوي مبحث مقاله‌ي بعدی است، كه در آن ماهيت، مباني و منطق و هم‌چنين گستره‌ي اصلاحات علوي بررسي گرديده است. در مقاله‌ي "آينده‌ي مناسبات اديان" به گمانه‌زني در باب آينده‌ي روابط اديان و دينداران پرداخته شده است. اهداف و قواعد گفت‌وگوي ديني و تمدني، دهمين مطلب كتاب است، مقاله يازدهم حاصل ميزگرد سه جانبه‌اي است كه با حضور فلسفه‌دانان صورت بسته است، كه بر مفهوم‌شناسي تمدن، نسبت ميان دين و تمدن، چیستی و مختصات تمدن ديني، نظريه‌ي برخورد تمدن‌ها و... اختصاص يافته است. "آزادي اهانت" مقاله‌ي پاياني كتاب را شامل مي‌شود كه نكاتي از قبيل جرم‌انگاري اهانت به انسان‌ها و مقدمات، ربط روا انگاري اهانت و مساله‌ي آزادي بيان، حق دينداري و... را دربرمي‌گيرد.