"آران" يا "اران" نام باستاني سرزميني است ميان درياي مازندران و كشور ارمنستان كه امروزه آن را با نام جمهوري آذربايجان مي‌شناسيم. جمهوري آذربايجان نامي است كه پس از سقوط رژيم تزاري در روسيه به اين سرزمين اطلاق شد وگرنه در هيچ‌يك از آثار جغرافي‌نويسان و تاريخ‌نگاران و شاعران و سياحان تا پيش از اين زمان چنين نامي ذكر نگرديده است. پس از پايان جنگ جهاني اول (1918 م) زمزمه‌هايي بر سر پيوستن بخشي از خاك كشور ايران، يعني آذربايجان، به جمهوري آذربايجان شنيده شد. نويسنده در كتاب حاضر، اين گرايش‌هاي سياسي را عامل نگارش اثر خويش مي‌داند و مي‌كوشد تا با جست‌وجو در منابع دست اول و ذكر پيشينه‌ي تاريخي منطقه‌ي اران، جعلي بودن نام جمهوري آذربايجان را ثابت كند. وي معتقد است صحبت كردن به زبان تركي دليلي بر ترك بودن مردم آن منطقه نيست بلكه اين مساله بيش از آن كه بحثي نژادي باشد، بحثي زباني است، زيرا تنها زبان مردم اين سرزمين در طول تاريخ تغيير يافته است. به همين دليل يك بخش ازكتاب به چگونگي دگرگوني زبان پهلوي مردم آذربايجان به زبان تركي اختصاص دارد. نويسنده نمونه‌هايي از زبان پهلوي مورد استفاده‌ي مردم آذربايجان را مي‌آورد. هم‌چنين اين تهمت توسط نويسنده رد مي‌شود كه فارس‌ها بر هم‌ميهنان آذري خويش ستم كرده‌اند. نقد ديگر نويسنده بر هزلياتي است كه تحت عنوان لطيفه درباره‌ي هم‌ميهنان آذري شكل گرفته است. سندي تاريخي از گويش آذري تبريز، متن آذري نقل از رساله‌ي روحي انارجاني و نقشه‌اي از جغرافياي ايران و اران مربوط به اوايل سده‌ي هجدهم، پايان‌بخش مطالب كتاب به شمار مي‌روند.