معرفي مختصر كتاب
كتاب در چهار فصل حاوي مباحثي است در باب انديشه مشروطه خواهي و روشنفكري پيش از مشروطيت و پس از آن. اما تاكيد اصلي نويسنده عمدتا بر روشنفكران لائيك است. وي درباره تدوين كتاب مي‌نويسد: اول سعي شد بيش از آن كه به شرح حال روشنفكران مشروطه خواه و اصلاح طلب پرداخته شود، به مدد علوم اجتماعي و جامعه شناختي نوين، به ويژه نحله كاركرد‌گرايان كلاسيك، از روزنه و منظر چارچوبي تئوريك به كالبد شكافي و تحليل موضوع بپردازم. دوم، با به كارگيري شيوه‌ها و الگوهاي نظري جامعه شناسي دين و جامعه شناسي معرفت، به ويژه آراي دوركيم و ادي درباره كاركردها و كژكاركردهاي نهاد دين، و تعريف مانهايم از روشنفكر و روشنفكري، سعي كرده‌ام تا نشان دهم چرا و چگونه روشنفكران آن عصر در اصلاح، نوسازي و يا احيانا حذف دين از عرصه اجتماعي همت گماشتند. سوم تلاش كرده‌ام تا حدودي علل و عوامل تكثر و تنوع سير انديشه‌ها و تجربه زيست روشنفكران، و بعضا تضاد و كشمكش آنان را به نيروهاي فكري ـ اجتماعي رقيب باز كاوم و تعامل فكري و فرهنگي آنان را با دين و آموزه‌هاي مذهبي نشان دهم". عناوين فصل‌هاي كتاب از اين قرارند: 1 - مقدمات و كليات، 2 - مرور مطالعاتي (بررسي اجمالي 10 كتاب مرتبط با موضوع)، 3 - ارائه و تجزيه و تحليل داده‌ها مشتمل بر اين مباحث: "سيماي ايران در آستانه سده بيستم"، "سير تفكر و تنوع انديشه در دوره مشروطه"، "دين و پيشگامان جريان روشنفكري: آخوندزاده، ميرزا ملكم خان، طالبوف"، "برخي موانع و مشكلات كار فكري و فرهنگي در ايران"، "برخي از علل دين گريزي روشنفكران عصر مشروطه"، 4 - استنتاج و پيشنهادها. كتاب با فهرست منابع و نمايه اسامي به پايان مي‌رسد.