قبيلة همدان، از قبايل بزرگ «قحطاني» يا «عيني» است كه خاستگاه آنها در يمن از شمال «صنعا» تا «صعده» است. همدانيان از قبايل قدرتمند جنوبي در دوران پيش از اسلام بودند كه توانستند در دورة دوم حكومت «سباييان» بر اريكة پادشاهي «سبا» تكيه زنند و در دورة سوم حكومت سباييان كه آغاز آشفتگي، نابساماني و جنگ‌ها بود آنها از رهبران برجستة اين نبردها بودند. با شروع فتوحات اسلامي، همدانيان جزء نيروهاي شركت‌كننده در فتح شام، بين‌النهرين و ايران بودند. اما، با آغاز خلافت امام علي (ع) نقش همدان در تحولات تاريخ اسلام و تشيع بسيار پررنگ‌تر گشت. همدانيان در بيعت با علي (ع) شركت داشتند و در جنگ جمل تحت فرماندهي «سعيد بن قيس همداني» به ياري امام (ع) شتافتند و فردي از آنها در جبهة ناكثين شركت نداشت. در خلافت امام حسن (ع) نيز همداني‌ها به همراه قبيلة «ربيعه» ياران ويژه و پيروان وفادار امام (ع) بودند و پس از بازگشت امام حسن (ع) به مدينه با آن حضرت در ارتباط بودند. در قيام مسلم بن عقيل و قيام امام حسين (ع) هم حضور پررنگ قبيلة همدان مشاهده‌پذير است. در رسالة حاضر تلاش شده است تا نقش تاثيرگذار قبيلة همدان در حوادث قرن نخست هـ . ق بررسي شود. اين رساله شامل پنج فصل با اين عنوان‌ها است: نقش‌ قبيلة همدان در تحولات تاريخي پيش از اسلام؛ چگونگي اسلام همدان و نقش اين قبيله در فتوحات اسلامي؛ همدانيان در روزگار خلافت امام علي (ع)؛ نقش قبيلة همدان در تاريخ تحولات اسلام و تشيع از سال 41 هـ . ق تا قيام مختار و نخبگان قبيلة همدان.