هر شاعر روشن بيني با هر نوع ابيات و ديواني داراي افكاري مختص به خود است كه آن را در قالب شعر و به صور گوناگون بيان مي‌دارد. اگر با تعمق و ريشه يابي، تمامي اين ابيات مورد بازنگري قرار گيرند نتيجه اين نوع تفكر كه به طرق گوناگون ابراز مي‌شود، مشهود مي‌گردد. ديدگاه اين شاعران به قله وصال از فواصل مختلف و در مدارهاي متنوع با سبك و سياق خاص سراينده آن، همان راه وحدت به كثرت از بالا و يا كثرت به وحدت از پائين است و تمامي آنها نشأت گرفته از مكاتب متعددي است كه شاعر درآن پخته و پرورده شده است. در اين مجموعه اشعاري از شاعران مختلف به منظور معرفي تفكر و نگرش حسي آنان فراهم آمده است؛ ضمن آنكه شرح حال مختصري از آنان و نيز توضيح تفسيري كوتاه همراه با شماره شعر مربوط به منظور فهرست نويسي اشعار گنجانده شده است.