تحول زمان و شرايط آن باعث پيدايش مسائل جديدي در ابعاد گوناگون زندگي فردي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي و هنري مردم شده است. همراه با اين تغييرات، علوم جديدي شكل گرفته و ضمن پيشرفت باعث گسترش موضوعات جديدي در زندگي انسان‌ها مي‌شود. موضوعات جديد وظيفه‌ي مهمي را برعهده‌ي دانشوران حوزه‌ي اجتهادي و استنباطي مي‌گذارند. اين افراد بايد بر طبق دستاوردهاي علوم جديد عمل كنند و همگام با تحول موضوعات، بر اساس عناصر اصلي اجتهاد در مقام استنباط، پاسخ‌گو باشند؛ همان‌گونه كه بايد در برابر موضوعاتي كه از راه شرع، عرف و يا بر اثر تحول زمان و شرايط آن از راهي غير از راه علوم جديد پديد مي‌آيند، پاسخ‌گو بمانند. بنابراين دانشوران اجتهاد بايد يا خود از علوم جديد مطلع و يا با متخصصان موضوعي در ارتباط باشند. نگارنده در كتاب حاضر نخست زندگي‌نامه‌، آثار و تاليفات آيت‌الله محمدابراهيم جناتي را بيان مي‌كند كه طي ساليان دراز در عرصه‌ي استنباط و هماهنگ نمودن قواعد فقهي با شرايط زماني كوشيده است. سپس به معنا و مفهوم اجتهاد و انواع نظريه‌هاي مربوط به آن اشاره و تطور اجتهاد را در عصرهاي گوناگون در حوزه‌ي استنباط بررسي مي‌كند. اين اعصار عبارت‌اند از: پيدايش مبادي اجتهاد، تمهيد زمينه‌سازي و به‌كارگيري اجتهاد در منابع، تدوين قواعد اصولي و عناصر مشترك اجتهاد، به‌كارگيري عناصر مشترك اجتهاد در منابع، گسترش استدلال در مسائل اجتهادي، تكامل اجتهاد در حوزه‌ي استنباطي، ژرف‌انديشي در بحث‌هاي اجتهادي، و نیز عصر كليت كاربرد اجتهاد با شيوه‌ي نوين آن.