اين كتاب مجموعه‌اي از مقالات منتشر شده در نشريات پيش از انقلاب است كه به پايمردي‌ها و رشادت‌هاي قهرمانان ملي ايران در مقابل بيگانگان اختصاص دارد. مقالات كتاب سه دسته را شامل مي‌شوند. نخست مقالاتي كه مطالعه‌اي اجمالي و عمومي در نهضت ايرانيان بعد از حمله‌ي اعراب براي بازيافتن مقام از دست رفته‌ي تاريخ خود محسوب مي‌شوند، دوم مقالاتي كه در آن‌ها به سرگذشت دسته‌اي از قهرمانان استقلال ايران از اوايل سده‌ي دوم تا قسمتي از سده‌ي چهارم هجري اشاره مي‌گردد. اينان كساني بودند كه به مبارزه براي رهايي همه‌ي سرزمين ايران از تسلط خلفا مي‌پرداختند. از جمله مبارزان و شورشيان دسته‌ي اول و دوم مي‌توان به استاديس، حمزه آذرك، ابومسلم خراساني، سنباد، مازيار، بابك، افشين، طاهر ذواليمينين، يعقوب ليث، ماكان كاكي، ديلمي، مردآويچ و پسران بويه اشاره كرد. در دسته‌ي سوم از مقالات نيز سرگذشت مدافعان ايران كه از حمله‌ي مغول (616 هـ) به بعد در برابر دشمنان قد علم كرده بودند، تشريح مي‌شود. از اين دسته نيز مي‌توان به جلال‌الدين خوارزمشاه، ملك شمس الدين وملك مبارزالدين هراتي، مبارز الدين محمد آل مظفر (آل مبارز)، شاه اسماعيل صفوي، شاه‌عباس صفوي و نادر افشار اشاره كرد.