كتاب حاضر، مجموعه سخنراني‌هاي دكتر زرين‌كوب در موسسه‌ي روابط بين‌المللي وابسته به وزارت خارجه است كه در فاصله‌ي سال 55-1354 ايراد شده است. مطالب اين مجموعه از آغاز تاريخ ايران تا عصر قاجار را دربرمي‌گيرد. نويسنده پس از بحث درباره‌ي كليات تاريخ ايران و معرفي منابع موجود" به تحقيق و بررسي در اصل و منشا نژاد آريا مي‌پردازد. سكونت قبايل آريايي در فلات ايران و تشكيل نخستين حكومت‌هاي آريايي موضوع فصل بعدي است. در اين فصل هم‌چنين از اساطير ايراني و مذهب زرتشت سخن مي‌رود. در فصل بعد ابتدا بخشي درباره‌ي تاريخ‌نويسي و نقد و معرفي منابع مطرح مي‌شود. در ادامه از اقوام شرقي ايران هم‌چون تورانيان (در حماسه‌ي ملي) و همسايگان شرقي ايران در دوران تاريخي هم‌چون هياطله (هون‌هاي سفيد)، تركان و.. فصل پنجم به اقوام غربي فلات ايران و تشكيل حكومت به وسيله‌ي مادها اختصاص دارد. در فصل ششم به قوم پارس و ايجاد شاهنشاهي هخامنشي به وسيله‌ي آن‌ها پرداخته مي‌شود. در فصل هفتم و هشتم فراز و فرود حكومت هخامنشيان و سقوط نهايي آن‌ها به دست اسكندر مقدوني و هم‌چنين حكومت جانشينان اسكندر (سلوكيان) بر ايران بررسي مي‌شود. دو فصل بعد به ترتيب به حكومت اشكانيان (پارتيان) و ساسانيان اختصاص دارد. موضوع فصل‌هاي يازدهم و دوازدهم، مشكلات و علل ضعف و انحطاط ساسانيان، سقوط اين سلسله و تسلط اعراب بر ايران است. شكل‌گيري حكومت‌هاي ايراني چون طاهريان و صفاريان در شرق و نفوذ و تسلط تركان در دستگاه خلافت عباسي در فصل‌هاي بعدي بررسي مي‌شود. تاريخ ايران از تشكيل حكومت تركان سلجوقي تا آمدن مغولان به ايران در فصل پانزدهم به اختصار بيان مي‌گردد. مطالب فصل شانزدهم در ارتباط با مقدمات ايجاد حكومت صفويه و تشكيل مذهب شيعه در ايران است. اضمحلال صفويان و روي كار آمدن نادر افشار و سپس خاندان زنديه و در ادامه به قدرت رسيدن قاجارها مطالب ديگر فصول كتاب را تشكيل مي‌دهد. در انتها نيز جدول راهنماي وقايع مهم ايران آورده شده است.