نوشتار حاضر به بررسي عقايد و تعاليم عياران (جوانمردان)، نيز صفات اخلاقي اين افراد اختصاص يافته است. گفتني است اين مكتب عقيدتي برگرفته از آيين پهلواني بوده و در تمامي طبقات اجتماعي ايران‌زمين، اعم از طبقات اعتقادي و معنوي، توليد‌كنندگان شهري و روستايي، طبقات متمكن و اقشار وابسته به دستگاه‌هاي حكومتي نيز مرسوم بوده است. در اين بين عده‌اي از آن‌ها، تحت شرايط اجتماعي و ويژگي‌هاي خاص زماني، در برابر انواع تعدي‌ها و ناملايمات جامعه خود را ملزم به تلفيق و تركيب فنون رزمي و سلحشوري با آيين جوانمردي ديده و افراد در تاريخ ايران به عياران شهرت يافته‌اند. مكاتب جوانمردي به دو شعبه‌ي "سمكي" و "صدقي" تقسيم مي‌شده كه بعدها به نام فتي، جوانمردان، اخيان، قزلباش و... ناميده شده‌اند. تا اين كه شاه عباس صفوي با نفوذ به جرگه‌ي آنان، موجب قلع و قمعشان گرديد. برخي از مطالب كتاب عبارت است از: شمه‌اي از كارها و عمليات عياران، نقش عياران در سازمان‌دهي جوامع اجتماعي ايران، سلاح‌هاي ويژه در ميان عياران، البسه‌‌ي عياري، فنون نقب‌زني عياران، علايم عياران، مرام سيرت و صفات عياران، و شرح حال مختصر عده‌اي از بزرگان عيار.